Dit taboe moeten we doorbreken!

Maar liefst 13% van de vrachtwagenchauffeurs is laaggeletterd. Zij hebben (grote) moeite met lezen en/of schrijven. Een van hen is Hans van Dijk. Hij werkte 35 jaar met vallen en opstaan als vrachtwagenchauffeur. Tot de boordcomputer een einde maakte aan zijn carrière. Nu zet Hans zich in voor laaggeletterde collega’s. In maart kreeg hij voor zijn inzet de TaalHeldenprijs uitgereikt door H.K.H. Prinses Laurentien.

Deel deze pagina

Verandering

Hans (60) is een geboren Limburger. Op zijn achtste verhuisde hij met het gezin naar West-Friesland. De kolenmijnen sloten en pa vond werk bij de Hoogovens in Beverwijk. Voor Hans was de verhuizing traumatisch. ‘Ik had een zwaar Limburgs accent en dat vond men maar gek in Noord-Holland. Ik ben er flink om gepest. Op school ging het daardoor niet goed. Daarbij kwam dat leren mij heel veel moeite kostte.’

Toekomst

Uiteindelijk maakte Hans op miraculeuze wijze de lagere school en de LTS af. Zijn toekomst was machinebankwerker worden of vrachtwagenchauffeur.

Leren als een dolle

Hij koos voor het laatste en begon als bijrijder. Hans: ‘Dat werk heb ik jaren gedaan. Het ging mij goed af. Vroeger ging alles met de hand, zoals je weet, en ik ben best sterk en een harde werker. Tot een van de oudere chauffeurs tegen mij zei: moet jij niet eens je rijbewijs gaan halen? Daar zag ik enorm tegenop vanwege de theorie. Maar goed, het bedrijf wilde de rijlessen betalen en dat was natuurlijk een unieke kans. Er was wel een voorwaarde: als ik het examen niet haalde, moest ik alles terugbetalen. Het is mij gelukt, maar vraag me niet hoe. Ik leerde als een dolle en dan wist ik aan het eind van de dag vaak nog niet hoe het zat.’

Lantarenpalen tellen

Als vrachtwagenchauffeur had Hans er veel last van dat lezen, schijven en rekenen hem moeite kostten. ‘Straatnaamborden lezen bijvoorbeeld. Dat nam veel tijd in beslag, dus dan bedacht ik trucjes. Ik ken alle gevels van Amsterdam. Zo vond ik mijn weg op de grachten. In het buitengebied helpt rotondes of lantarenpalen tellen. Ik weet nog dat ik ergens in de buurt van Leiden bij de vijfde lantarenpaal naar links moest en vervolgens na vier palen naar rechts, en dan was ik bij mijn bestemming. Dat was een tip van een collega. Nee, ik was echt niet de enige laaggeletterde chauffeur hoor. Andere collega’s hielpen met schrijfwerk. Formulieren en vrachtbrieven werden vooraf ingevuld. Ik hoefde alleen maar mijn handtekening te zetten, want mijn handschrift was totaal onleesbaar. Zo rommelde ik door. Vaak ging het na verloop van tijd toch niet meer. Dan nam ik ontslag en meldde me bij een ander bedrijf. Ik ging er gewoon langs. Ik heb nog nooit een sollicitatiebrief geschreven.’

Computer op tilt

Laaggeletterdheid veroorzaakte bij Hans veel stress. Hij kreeg het Spaans benauwd als hij een nieuw adres op de route had. Kwaad kon hij er ook van worden, als er weer eens iets niet lukte. Dat werd erger toen de boordcomputer in de wagen kwam. ‘Het inloggen duurde zo lang dat ik er zenuwachtig van werd. Dan drukte ik zo vaak op de enterknop dat de computer op tilt sloeg. Een klantnaam invullen duurde wel vijf minuten. Dat deed ik dan in de pauze, of ik sloeg het maar over. De spullen leverde ik altijd op tijd af. Ik deed mijn werk goed, maar administratief werd het natuurlijk een puinhoop. Toen mijn huidige werkgever, DEEN Supermarkten, besloot om uitsluitend digitaal te gaan werken, heb ik een punt achter mijn chauffeurscarrière gezet. Ik heb mij gemeld bij het distributiecentrum van DEEN en kon meteen aan de slag als orderpicker.’

Veel schaamte

Als orderpicker heeft Hans veel minder last van zijn laaggeletterdheid. Hij werd rustiger en had bovendien naar zijn gevoel een zee van vrije tijd. ‘Ik was gewend om vijftien uur per dag te werken. Nu was ik om drie uur ’s middags al klaar.’ Op advies van zijn kinderen, de huisarts en zijn vriendin besloot Hans om een taalcursus te gaan volgen. Hans: ‘Ik ben blij dat ik de moed heb gehad om die stap te zetten. Het heeft mijn leven echt veranderd. Als je laaggeletterd bent zoals ik, verberg je jezelf voortdurend. Je schaamt je ook vaak. Veel laaggeletterden hebben bovendien schulden, omdat ze niet met een computer om kunnen gaan. Mijn jongste dochter doet voor mij de administratie. Ik zou echt niet zonder haar kunnen. Nu kom ik er gewoon voor uit dat ik ben wie ik ben. Dat lucht enorm op.’

TaalHeldenprijs

Sinds twee jaar volgt Hans een taalcursus bij ROC Kop van Noord-Holland. Dat gaat niet zonder slag of stoot. ‘Maar ik loop niet meer weg, zoals ik altijd heb gedaan’, zegt Hans. ‘Al wil ik dat soms wel hoor. Dan heb ik veel aan mijn begeleider. Ze spreekt mij moed in en dan zet ik toch weer door. Of het lezen en schrijven nu beter gaan? Nou, iets beter wel. Whatsappen bijvoorbeeld lukt heel aardig, al blijf ik wel kortzinnig. En ik pak steeds vaker de krant erbij. Wat mij wel heel goed afgaat, is op scholen en bibliotheken mijn verhaal vertellen. Ik ben sinds een jaar Taalambassadeur bij stichting ABC Noord-Holland. In maart heb ik daarvoor de TaalHeldenprijs ontvangen van Prinses Laurentien. Dat is inderdaad mooi, want er moet veel meer aandacht worden besteed aan laaggeletterdheid. Er zijn 2,5 miljoen mensen in Nederland die hiervan last hebben en maar niet uit de kast willen komen. En dat moet wel gebeuren, want als je je probleem niet erkent, kan niemand je helpen. Dit taboe moeten we doorbreken.’